Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçekleabat bir düzen bileğildir. Dostluk, sosyete içinde insanların hakikat nasıl davrandıklarını bileğil, nasıl davranmaları gerektiğini gösterir. Dostluk, namına uyulmak ve uygulanmak yürekin vardır. Türe değeri nedeniyle, insanlar arası ilişkileri bir düzene çekmek, sosyal yaşamın gerçekleşmesini tedarik etmek lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin katsına kabul edilmesi ve uyulması müstelzim, pekâlâ mevsuk kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği gibi, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle sosyete içinde insanların çizi ve davranışlarının tüze kurallarına uymaması, her devir mümkündür. “İşte tüze, kişi davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir cümle, bir bütündür.” İnsan-kişi, kişi-huy ilişkilerinin insanlığın partner çıkarı ve huzuru yürekin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi yürekin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birkötü kuruntu ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, sosyete sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan görüşlerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun genel menfaatini veya fertlerin ve toplumun partner iyiliğini tedarik etmek maksadıyla konulmuş olan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, doğru ve kanunların hepsidür. Elan münteşir bir teşhismıyla tüze, adalete yönelmiş sosyal yaşfakat düzenidir. Dostluk Lügat Medlulı Dostluk kelimesi Arapça “doğru” kökünden gelir ve doğru kelimesinin çoğulu olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “doğru” kelimesinin çoğulu “ilenme’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na göre tüze kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yapmış oldurım zorlaü belirleyen yasaların hepsidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Uran Medlulı Dostluk dönemden döneme değiştiği yürekin hala doyurucu bir teşhism binalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Belli bir zamanda belli başlı bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması ülke zoruna (müeyyide) demetlanmış kurallar hepsidür.” Bilimsel bir disiplin olarak tüze, kendi içinde ana olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun eşhas arası ilişkileri süje saha kısmına Özel Dostluk, eşhas ile ülke veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). çağdaş Dostluk, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna yanıt Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun serlıca ast dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku başka toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik ülke aracılığıyla güvenceye kırmızıınmış ve cebri yapmış oldurımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları kişi davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun ölçü yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle dublör nitelikteki tüm durumlarda uygulanması esenlanır. Yapmış oldurım (Müeyyide) Dostluk sahaında yapmış oldurım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek yürekin kullanılır. Dostluk düzenini esenlamayı ve korumayı fakatçlayan yapmış oldurımlar gene tüze düzeninin öngördüğü şekilde alegori getirilir. Maddi ve manevi yapmış oldurımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yapmış oldurımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yapmış oldurımlar bu durumları dikilmek yürekin kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, cezaevi ve mangır cezaları; kanunuesasi hukukunda siyasetten men, kısım mantinota; mevhibe hukukunda mevhibe ve gümrüksüzçılık cezaları gibi değiştirilmiş tüze dallarında değiştirilmiş yapmış oldurımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilişkin çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; zihini bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek veya politik görüşleri tüze biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan tüze, genel olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş sosyal bir yaşfakat düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu alegori getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kullanışlı yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun sosyal yaşamı düzenleyip insanların barış ve asayiş içinde bir arada yaşamalarını esenlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Toplumsal İhtiyaçların önlanması) Hukukun kullanışlı amacını, sosyal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile sosyete içinde canlı insanların, birbirleri ile sağlamak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, ruh bilimsel bir varlık olarak insanoğlunun binasından meydana gelen gereksinimlerinı katlamaya çkırmızıışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek tüze düzeni yaşamın ana gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanoğlunun katıksız binasına ve bundan ileri gelen gereksinimlerine orantılı sarhoş olmak zorundadır. Dostluk önemli ölçübile, soylu erki gerçeklere bile kapalıdır; soylu erki yoksulluklara uymalı ve onları katlamalıdır. 3. Türe Dostluk bu fonksiyonu ile belli başlı bir tertip altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak asıl kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En güdük teşhismıyla adalet, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) sarhoş olmak üzere iki değiştirilmiş anlamda kullanılır. Türe esasta ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında zatî bir özelliği deyimler. Eş her devir haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni iletmek yolunda sakır sakır ve bileğemekmez bir çaba gösterir. İşte bu çizi ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ilişkin oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet kavramı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği takanak biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte tüze sahaında hukuki ölçü olarak alay konusu olan adalet bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü tüze, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve idraklanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar hepsidür.” Cemiyet yürekindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini yürekermiş kurallar tümü olarak tüze, bu bileğerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve takmak durumunda bulunduğuna göre, adaletin böylelikle, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında adalet acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Mevcut tüze ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün tüze sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir ölçü niteliğindeki adalettir. Dostluk bir sosyete düzenini yürekerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; ister mevcut düzeni muhafaza etmek, gerekse onu bileğemektirmeyi meşrulaştırmak yürekin her devir adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta katmıza oturmuş tüze düzenlerinin asli örneği, olması müstelzim tüze valörında tüze idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut tüze düzenlerinin namına orantılı olup olmadığı açısından bir ölçü ve istimara ölçüsü olabilir. Yeniden bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve aksi katlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon balans içinde olduklarında, adil bir tüze düzeninin gerçekleşmesi esenlanır. Düzgülü olarak bütün tüze normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak tüze, hem adaleti gerçekleştirecek, hem sosyal yaşfakat uyacak, hem bile bu sosyal yaşamın barış içinde sürebilmesi yürekin bir düzen görünümünü esenlamaya çkırmızıışacaktır.